Βιολογία

• Ο θηλυκός ψύλλος γεννά τα αυγά, σε μέρη που δεν έχει φως, σε συσσωρευμένα απορρίμματα στην κατοικία του ξενιστή (σε φωλιές τρωκτικών ή άλλων άγριων ζώων, σε στάβλους ή σπιτάκια οικόσιτων ζώων), σε γωνίες των σπιτιών με σκόνη, σε ρωγμές ή χαραμάδες στό πάτωμα, σε απορρίμματα ή στο χώμα. Μπορεί τα αυγά να τοποθετηθούν πάνω στον ξενιστή και μερικά από αυτά να πέσουν οπουδήποτε στον χώρο που ζει και κινείται το ζώο.
• Ωοτοκεί 3-25 αυγά ανά ημέρα ή μετά από κάθε γεύμα και αυτό επαναλαμβάνεται για εκατοντάδες φορές στη διάρκεια της ζωής του. Οι άριστες συνθήκες ανάπτυξης τους είναι θερμοκρασία 18-27 βαθμού Κελσίου και υγρασία 70%.
• Η εκκόλαψη των αυγών γίνεται σε 2 – 15 μέρες ανάλογα με το είδος και τις συνθήκες. Οι προνύμφες είναι ζωηρές αποφεύγουν το φως και καταφεύγουν σε σχισμές, χαραμάδες κλπ. Τρέφονται, ανάλογα με το είδος, με διάφορες οργανικές ουσίες, απεκκρίματα, περιττώματα ώριμων ψύλλων και κυρίως με αίμα που δεν έχει δεν έχει πεφθεί στα περιττώματα των ώριμων ψύλλων. Τα προνυμφικά στάδια διαρκούν 10 – 20 μέρες ή πολύ περισσότερες αν οι συνθήκες δεν είναι ευνοϊκές.
• Οι προνύμφες νυμφώνονται μέσα στο βομβύκιο (κουκούλι) και μεταμορφώνονται σε τέλεια έντομα.
• Οι προνύμφες τρέφονται και με οργανικές ύλες, μεταξύ των οποίων και περιττώματα των ώριμων ψύλλων. Η νύμφωση διαρκεί 7 – 14 μέρες. αν στον χώρο δεν υπάρχει ξενιστής δεν βγαίνει το ακμαίο από το βομβύκιο. Μπορεί να παραμείνει ζωντανό ως και ένα έτος. Το ερέθισμα για την έξοδο μπορεί να είναι οι ταλαντώσεις από τις κινήσεις του ξενιστή, η αύξηση του CO2 ή η αύξηση της υγρασίας.
• Το ενήλικο παράσιτο τρέφεται από το αίμα του οργανισμού στον οποίο παρασιτεί. Κατά την λήψη του αίματος εκκρίνεται σάλιο από τον ψύλλο ώστε να μπορεί να γίνει η απορρόφηση του αίματος.
• Από τη στιγμή που θα πάρει τη τροφή το θηλυκό ενήλικο παράσιτο θα αρχίσει να γεννά μετά από χρονικό διάστημα 3-4 ημερών.
• Η διάρκεια του βιολογικού κύκλου του παράσιτου τελικά μπορεί να είναι από 2-3 εβδομάδες μέχρι και 20 μήνες.

Τα κυριότερα Είδη

• Τα γνωστότερα είδη ψύλλων ανήκουν στην οικογένεια Pulicidae και είναι τα εξής:
• Ψύλλος του ανθρώπου ή Ερεθιστικός ψύλλος (Pulex irritans), το αντιπροσωπευτικότερο είδος.
• Ψύλλος της γάτας (Ctenocephalides felis),
• Ψύλλος των σκύλων (Ctenocephalides canis),
• Ψύλλος των πουλερικών (Echidnophaga gallinacea), Μένει μόνιμα προσκολλημένος σε έναν ξενιστή.
• Ψύλλος των αρουραίων του Βορρά (Nosopsyllus fasciatus),
• Ανατολικός ψύλλος των αρουραίων (Xenopsylla cheopis).

Υγειονομική σημασία

• Παρόλο που οι ψύλλοι μπορεί να αποτελούν πρόβλημα όλο το χρόνο, ο πληθυσμός των ψύλλων τυπικά εξαπλώνεται γύρω στις 5- 6 εβδομάδες μετά την άνοδο της θερμοκρασίας.
• Το ότι δεν βλέπουμε ενήλικους ψύλλους πάνω στο ζώο μας δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και στο χώρο. Τα αυγά και οι προνύμφες βρίσκονται στο χώρο διαμονής του κατοικίδιου όπου και συνεχίζουν το βιολογικό τους κύκλο.
• Το τσίμπημα από ψύλλους είναι τόσο ενοχλητικό, καθώς προκαλεί πόνο και έντονη φαγούρα, όσο και επικίνδυνο, επειδή τα ζώα αυτά αποτελούν ενδιάμεσους ξενιστές για πολλά παράσιτα. Προκαλεί εκνευρισμό και αυπνία. Το δέρμα αντιδρά στο τσίμπημα και στο σάλιο του ψύλλου δημιουργώντας ερύθημα ή οίδημα με μαύρη χαρακτηριστική κηλίδα στην μέση. Η ένταση της αντίδρασης ποικίλει ανάλογα με το άτομο.
• Πολλές επικίνδυνες ασθένειες όπως η πανώλη μπορούν να μεταδοθούν από άρρωστα ζώα όπως ποντίκια στον άνθρωπο. Άλλες ασθένειες είναι ο ενδημικός τύφος, εγκεφαλίτιδες, η ψευδοφυματίωση, η βρουκέλλωση, η σαλμονέλωση και άλλες λιγότερο επικίνδυνες.
• Σε περιπτώσεις συχνών προσβολών μπορεί να προκληθεί στον ασθενή η παραισθησιακή παρασίτωση (delusory parasitosis). Είναι μία κατάσταση όπου ο ασθενής βλέπει ψύλλους και αισθάνεται τσιμπήματα και εμφανίζει συμπτώματα χωρίς να υπάρχουν πραγματικά ψύλλοι.
• Αν και πολλά αρθρόποδα μπορούν να προκαλέσουν ερεθισμό σε ανθρώπους, παρόμοιες συμπτώματα μπορούν να εμφανιστούν σαν αποτέλεσμα άλλων αιτίων. Όταν έχουμε συμπτώματα χωρίς να υπάρχουν αρθρόποδα, η κατάσταση ονομάζεται «παραισθησιακή παρασίτωση” και δεν είναι πλέον στο πεδίο εφαρμογής της τεχνογνωσίας εντομολόγων αλλά άλλων επιστημόνων υγείας.
• Το έργο του εντομολόγου είναι να καθορίσει αν πρόκειται για έντομα ή ακάρεα και, αν ναι, να εντοπίσει το είδος και να κάνει συστάσεις για την καταστολή τους. Δυστυχώς, είναι συνήθως αδύνατο ο εντομολόγος να πείσει το άτομο ότι δεν υπάρχουν έντομα και οι συστάσεις του για επίσκεψη του ατόμου σε άλλους επαγγελματίες υγείας σχεδόν πάντα πέφτουν στο κενό.
• Οι εντομολόγοι θα πρέπει να έχουν το θάρρος της γνώμης τους. Από τη στιγμή διαπιστώσουν ότι δεν υπάρχουν αρθρόποδα που εμπλέκονται στην υπόθεση, αυτό θα πρέπει να μεταφέρεται το άτομο διακριτικά αλλά σταθερά. Η γνωμάτευση προς τον ‘‘ασθενή’’ μπορεί να διατυπωθεί ως εξής, “Αν και η εξέταση των δειγμάτων που δώσατε δεν έδωσαν στοιχεία για τη συμμετοχή αρθρόποδα, τα συμπτώματα που αντιμετωπίζετε είναι πραγματικά και χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης. Ο Στόχος πρέπει να είναι να πεισθεί ο πάσχων να πάει σε ένα γιατρό, όπου, όπως ελπίζεται, αυτός ή αυτή μπορεί να δώσει την κατάλληλη φροντίδα.

Αντιμετώπιση

Πρόληψη

• Για να μην αντιμετωπίσουμε προβλήματα με ψύλλους προληπτικά ακολουθούμε τα παρακάτω:
• Καταπολεμούμε τα τρωκτικά.
• Αποφεύγουμε την προμήθεια κοπριάς για τον κήπο μας από ύποπτες κτηνοτροφικές μονάδες.
• Εμποδίζουμε τα αδέσποτα ζώα να κυκλοφορούν στον χώρο μας ή τα αντιμετωπίζουμε σαν κατοικίδια.
• Για τα κατοικίδια εφαρμόζουμε τις οδηγίες του κτηνίατρου. Ελέγχουμε τακτικά τα ζώα μας. Τα χτενίζουμε με ειδική χτένα. Καθαρίζουμε με απορροφητική σκούπα τον χώρο μας. Δεν παραλείπουμε τα σκοτεινά και απόμερα σημεία όπως πίσω από τα έπιπλα, κάτω από τα χαλιά κλπ. Φοράμε στο ζώο μας το ειδικό απωθητικό κολάρο.

Εφαρμογή εντομοκτόνων

• Τα εντομοκτόνα πρέπει να περιέχουν και ρυθμιστή ανάπτυξης για την καταστροφή των προνυμφών.
• Διαφορετικά ο ψεκασμός σε μία εβδομάδα επαναλαμβάνεται.
• Ψάχνουμε για τις εστίες. Απωθούμε το αδέσποτο ή το φροντίζουμε.
• Ψεκάζουμε όλο το δάπεδο του προσβεβλημένου χώρου.