Περιγραφή

• Οι τερμίτες είναι πολυμορφικοί.
• Στείροι εργάτες (Θηλυκά και αρσενικά),
• Στείροι στρατιώτες (Θηλυκά και αρσενικά) και
• Αναπαραγωγικά άτομα .
• Έχουν πολλά κοινά. Το σώμα είναι μαλακό, λευκό, μόνο το κεφάλι κατά μέρος ή ολόκληρο έχει το χρώμα του κεχριμπαριού.
• Στο κεφάλι εκφύονται δυο νηματοειδείς κεραίες.
• Οι σύνθετοι οφθαλμοί μπορεί να είναι πολύ απλοί και οφθαλμίδια μπορεί να λείπουν.
• Τα στοματικά μόρια είναι μασητικού τύπου. Στις στείρες κάστες είναι πιο επιβλητικά.

Τα αναπαραγωγικά άτομα

• Στα περισσότερα είδη υπάρχει μόνο μια βασίλισσα και ένας βασιλιάς ανά κοινωνία.
• Στα πρωτόγονα είδη μπορεί να έχει και περισσότερα ζεύγη βασιλιάδων.
• Οι οφθαλμοί τους και πολλές φορές οι πτέρυγές τους είναι ατροφικά.
• Τα ώριμα αναπαραγωγικά άτομα έχουν τέσσερις μεμβρανώδεις πτέρυγες. Αυτοί παρουσιάζουν στην βάση από μια λεπτή σχισμή, κατά την οποία οι πτέρυγες σπάζουν, όταν απορρίπτονται. Έχουν πλούσια νεύρωση με πολλές εγκάρσιες φλέβες.
• Ο εξωσκελετός τους είναι πιο σκληρός από τις άλλες κάστες. Η βασίλισσα σε πολλά είδη με τα χρόνια μπορεί να αποκτήσει μια τεράστια κοιλιά σε σύγκριση με τα άλλα άτομα.

Οι στρατιώτες

• Οι στρατιώτες αναγνωρίζονται εύκολα από την μορφή του κεφαλιού. Το κεφάλι είναι σκληρό και μπορεί να ξεπερνάει το μισό του μήκους ολόκληρου του σώματος.
• Στα πρωτόγονα είδη οι άνω σιαγόνες είναι πολύ μεγάλες και προορίζονται για δάγκωμα. Για αυτό το σκοπό μπορεί και να μην είναι συμμετρικές και να κλείνουν πολύ γρήγορα.
• Σε άλλα είδη μπορεί να είναι μακριές και λεπτές και να λειτουργούν ως τσιμπίδα.
• Σε άλλα είδη οι εχθροί δεν αποκρούονται με δάγκωμα, αλλά με τις εκκρίσεις ενός μεγάλου αδένα στο κεφάλι, οι οποίες είναι απωθητικές ή δηλητηριώδεις ή κολλώδεις. Η κόλλα σε μερικά είδη μπορεί να εκκρίνεται υπό πίεση και να «φτύνεται» στον εχθρό.

Βιολογία

Οι προνύμφες του πρώτου σταδίου δεν διαθέτουν σκληρά στοματικά μόρια, τα οποία θα επέτρεπαν το μάσημα της τροφής, αλλά τα στοματικά μόρια παραμένουν μαλακά και άσπρα. Για αυτό το λόγο λέγονται και «λευκές νύμφες».
Οι λευκές νύμφες είναι πολύ μικρές και παραμένουν κοντά στα αυγά. Σε σύγκριση με άλλα έντομα είναι σαν «αποτέλεσμα πρόωρης εκκόλαψης».
Οι εργάτες τα τρέφουν με ιδιαίτερη τροφή, την οποία προετοιμάζουν στο στόμα τους (τροφάλλαξη).

Που ζουν

• Τα Ισόπτερα κατοικούν κρυφά μέσα στο έδαφος ή στο ξύλο, αποφεύγοντας τα ρεύματα αέρος και τις ηλιακές ακτίνες.
• Οι φωλιές (αποικίες) τους είναι είτε υπόγειες είτε υπέργειες.

Τι τρώνε

• Μόνο οι εργάτες μπορούν να τρέφονται από μόνοι τους. Οι άλλες κάστες και οι νύμφες πρέπει να παίρνουν τροφή, κατά κανόνα από τους εργάτες. Η τροφή αυτή περιέχει σίελο και πεπτικές ουσίες. Παραδίδεται από στόμα σε στόμα ή από έδρα σε στόμα (Τροφάλλαξη).
• Κατά κανόνα οι εργάτες τρέφονται από ξύλο, αλλά συναντούμε και ειδίκευση σε άλλα τρόφιμα φυτικής προέλευσης, ξηρά αγρωστώδη, μύκητες, φύλλα, χώμα με φυτικά κατάλοιπα, κόπρο από φυτοφάγα.
• Για αυτό το λόγο χρειάζονται οι συμβιούντες μικροοργανισμοί, οι οποίοι διασπούν την κυτταρίνη.

Κοινωνική οργάνωση

• Στα πιο εξελιγμένα επίπεδα η διαφοροποίηση των καστών και του ρόλου τους στην κοινωνία είναι μεγάλη.
• Η δομή της αποικίας γίνεται εξαιρετικά πολύπλοκη.
• Η αποικία μπορεί να είναι τελείως ή κατά μέρος μέσα στο έδαφος, ή και πάνω σε δέντρα.
• Παρατηρούνται ακόμη και συστήματα αποικιών.
• Το υλικό κατασκευής της αποικίας ποικίλει και κατά κανόνα είναι πολύ ανθεκτικό.
• Υπάρχουν αποικίες οι οποίες μπορούν να κατοικούνται πάνω από εκατό χρόνια.
• Υπάρχουν χωριστοί χώροι για την βασίλισσα, νηπιαγωγεία, δωμάτια για τα περιττώματα, αποθήκες για τρόφιμα, για την καλλιέργεια μυκήτων, σύστημα αερισμού, και σταθεροποίησης της θερμοκρασίας (ομοιόσταση), της υγρασίας και του επιπέδου του διοξειδίου του άνθρακα .
• Ο αριθμός ατόμων ανά κοινωνία κατά κανόνα είναι μικρότερος από ότι σε λιγότερο εξελιγμένα είδη.

Αναπαραγωγή

• Τα νέα αναπαραγωγικά έντομα εγκαταλείπουν τις αποικίες συγχρόνως σχηματίζοντας σμήνη.
• Εκτελούν πτήσεις που επιτρέπουν την επαφή ατόμων από διάφορες αποικίες, την γεωγραφική επέκταση του είδους και την ίδρυση καινούργιων αποικιών.
• Μετά την πτήση τα έντομα απορρίπτουν τις πτέρυγες και αρχίζουν να ψάχνουν ταίρι.
• Ακολουθεί μια περίοδος λίγων λεπτών, κατά την οποία το θηλυκό φεύγει σε χαοτική πορεία ζικ ζακ και το αρσενικό ακολουθεί με το κεφάλι άμεσα στη οπίσθια άκρη της κοιλιάς του θηλυκού.

Οι υπόγειοι τερμίτες

• Ζουν μέσα στο έδαφος και κατασκευάζουν χωμάτινους αγωγούς στα υπέργεια μέρη.
• Επειδή προτιμούν το μαλακό από το σκληρό ξύλο, η προσβολή έχει αυλακωτή ή κυψελοειδή εμφάνιση, με το εξωτερικό του ξύλου ανέπαφο.
• Δεν βγάζουν τα περιττώματα και το πριονίδι έξω από τις στοές, όπως συνηθίζουν τα άλλα ξυλοφάγα έντομα (σαράκια).

Τερμίτες ξηρού ξύλου

• Οι αποικίες τους είναι μικρότερες από αυτές των υπογείων τερμιτών και ζουν αποκλειστικώς σε ξηρό και υγιές ξύλο. Δεν έχουν την ανάγκη της επαφής με το έδαφος.
• Η εγκατάσταση των τερμιτών αυτών στις κατοικίες γίνεται συνήθως όταν οι σμηνουργοί μπαίνουν από ανοιχτούς (χωρίς προστατευτική σίτα) αεραγωγούς στις ταράτσες ή στα θεμέλια, ρωγμές εξωτερικών τοίχων όπως γύρω από τα πλαίσια κουφωμάτων, σοφίτες, σανίδες ραμποτέ και επενδύσεις οροφής.
• Προσβάλλουν το ξύλο αφήνοντας την εξωτερική επιφάνειά του άθικτη. Το μοναδικό σημάδι προσβολής αποτελούν οι μικροί σωροί από τα μικρά σαν σπόρους, περιττώματα, τα οποία οι τερμίτες αποβάλλουν μέσω προσωρινών στοών.

Τερμίτες υγρού ξύλου

• Προσβάλλουν ξύλο με υψηλή περιεκτικότητα σε υγρασία.
• Έχουν εμφανώς μεγαλύτερο μέγεθος από τους υπόγειους. Οι αποικίες βρίσκονται μέσα στο ξύλο χωρίς συνήθως να απαιτείται επαφή με το έδαφος.
• Παρατηρούνται σε πεσμένους κορμούς δένδρων ή πασσάλους με υγρό ή σηπόμενο ξύλο σε επαφή με υγρό έδαφος και σε σημεία οικοδομής με διαρροή υγρασίας.

Ζημιές από Τερμίτες

• Τα Ισόπτερα καταστρέφουν βιβλία, τους στύλους της ΔΕΗ και του ΟΤΕ, τις τραβέρσες των σιδηροδρομικών γραμμών και τα θεμέλια οικοδομών, τις κάσες των κουφωμάτων, πατώματα, έπιπλα κλπ. αρκεί να είναι από ξύλο.

Αντιμετώπιση

• Ο μεγαλύτερος κίνδυνος στους τερμίτες είναι πως ζουν κρυφά και κατά κανόνα οι ζημιές γίνονται αντιληπτές μόνο όταν είναι πολύ αργά.
• Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται για την ανακάλυψη των στοών και την καταστροφή τους.
• Ο τρόπος καταπολέμησης εξαρτάται από το τρόπο ζωής του είδους.

Υπόγειοι τερμίτες

• Πολύ δύσκολη είναι η καταπολέμηση υπογείων τερμιτών.
• Συνιστάται η εφαρμογή εντομοκτόνων εδάφους με πολύ μεγάλη προσοχή.
• Στην Ελλάδα υπάρχει πρόσφατα εγκεκριμένο εντομοκτόνο.
• Δημιουργείται φραγμός από τερμιτοκτόνο ή και σύστημα παρακολουθήσεως με δολώματα περιμετρικώς της κατοικίας μεταξύ της αποικίας και των ξύλινων κατασκευών, με παράλληλη εξουδετέρωση των πηγών υγρασίας.
• Αναζητούνται, σκάβοντας, οι βάσεις του τοίχου ή της ξύλινης κατασκευής και ακολουθεί έγχυση τερμιτοκτόνου στα σημεία αυτά και στο χώμα που είναι σε επαφή με το θεμέλιο.
• Οι τρύπες που δημιουργήθηκαν, κλείνονται σχολαστικά με τσιμέντο.

Τερμίτες ξηρού ξύλου

• Για τους τερμίτες ξηρού ξύλου, εφ’ όσον υπάρχει μεγάλη εξάπλωση της προσβολής ή δυσκολία να προσεγγισθεί με άλλον τρόπο, συνιστάται :
• απεντόμωση με καπνιστικό εντομοκτόνο του κτίσματος ή των αντικειμένων,
• τοπική επέμβαση σε απομονωμένες ή προσεγγίσιμες προσβολές
• ή αντικατάσταση των προσβεβλημένων τμημάτων.

Τερμίτες υγρού ξύλου

• Για τους τερμίτες υγρού ξύλου, πρέπει :
• να επιχειρείται εξάλειψη των πηγών υγρασίας,
• αφαίρεση των ξύλινων μερών που έρχονται σε επαφή με το έδαφος,
• αντικατάσταση και απεντόμωση του προσβεβλημένου ξύλου με εγχύσεις υπολειμματικού τερμιτοκτόνου.